Το κάπνισμα είναι μια συνήθεια, μια διαδικασία τελετουργική θα λέγαμε. Είναι γνωστό από αρχαιοτάτων χρόνων. Στην Ευρώπη το εισήγαγε ο Χ. Κολόμβος από την Αμερική, όπου ήταν ήδη γνωστό από τους Ινδιάνους του Περού και του Μεξικού. Έπειτα πέρασε στις βασιλικές αυλές και έγινε ευρέως γνωστό. Από τότε το κάπνισμα παραμένει μια αποδεκτή συνηθείας σ’ όλους τους λαούς. Τσιγάρα πωλούνταν ελεύθερα παντού, διαφημίζονταν μέχρι πρόσφατα στα ΜΜΕ και τον έντυπο τύπο. Στην Ελλάδα η χρήση του τσιγάρου ήταν ελεύθερη μέχρι πριν από κάποια χρόνια σε δημοσιές υπηρεσίες, εφορίες, νοσοκομεία, σχολεία και άλλους δημοσίους χώρους. Τα τελευταία 15-20 χρόνια οι δυτικές κοινωνίες άρχισαν να συνειδητοποιούν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού και ψηφίζονται νόμοι με τους οποίους απαγορεύουν το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους νοσοκομεία κτλ. Αρχίζουν επίσης να ιδρύονται και αντικαπνιστικές εκστρατείες, που σκοπό έχουν να ενημερώσουν τον κόσμο και κυρίως τους νέους για της βλαβερές συνέπειες του καπνού.

Σε κάθε εισπνοή καπνού, ο καπνιστής λαμβάνει περί τις 20 καρκινογόνος ουσίες και γύρω στις 2000 χημικές ουσίες συμπεριλαμβανόμενης και τις νικοτίνης. Η ουσία που προκαλεί άμεσα την εξάρτηση είναι η νικοτίνη. Η νικοτίνη προκαλεί στον καπνιστή ένα πρόσκαιρο αίσθημα ευεξίας, χαράς  εγρήγορσης και ενεργοποίησης του οργανισμού. Επίσης η δράση της νικοτίνης είναι αντικαταθλιπτική, αγχολυτική, αυξάνει την προσοχή και την συγκέντρωση.

Όλες αυτές οι δράσεις της νικοτίνης εξηγούνται από τον τρόπο που δρα η νικοτίνη στον εγκέφαλο:

Μεγίστη δράση στον οργανισμό είναι τα 20 λεπτά. Έπειτα η περιεκτικότητα στο αίμα άμεσα υποδιπλασιάζεται και σχεδόν εξαλείφεται μετά από ένα δίωρο. Αυτό έχει όμως σαν συνέπεια ο καπνιστής να θέλει να καπνίσει.

Η δράση της νικοτίνης θα λέγαμε ότι είναι σε συνάρτηση με την ψυχική διάθεση του ασθενούς (αν είναι σε καλή η κακή διάθεση), σε σχέση με τον χρόνο και τον χώρο που καπνίζει ο καθένας. Έτσι λοιπόν η δράση του μπορεί να είναι ευφορικη, αντικαταθλιπτική, να προκαλεί αυξημένη συγκέντρωση και εγρήγορση, να αυξάνει την μνήμη και την συγκέντρωση και να κρατεί τον οργανισμό σε μια εγρήγορση.

Όταν η νικοτίνη φτάσει στον εγκέφαλο (και αυτό γίνεται σε δευτερόλεπτα) ο εγκέφαλος νιώθει μια ευχάριστη αίσθηση και ανταποκρίνεται σ’ αυτό απελευθερώνοντας ντοπαμίνη. Άρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο εγκέφαλος «ερωτεύεται» την νικοτίνη. Γι’ αυτό αν κάποιος που καπνίζει ερωτηθεί αν του αρέσει που καπνίζει, εκείνη την στιγμή θα απαντήσει ότι του αρέσει.

Το τσιγάρο επιδρά στο συναίσθημα. Γι’ αυτό ενώ η λογική του καπνιστή του λέει ότι βλάπτει, το συναίσθημα λέει ότι του αρέσει. Άρα λοιπόν σε μια ζυγαριά μεταξύ λογικής και συναισθήματος, συνήθως κυριαρχεί το συναίσθημα.

Ο εγκέφαλος μαθαίνει να ζει με μια ορισμένη δόση νικοτίνης π.χ 20 τσιγάρα την ημέρα. Το πιο ύπουλο με την νικοτίνη θα έλεγα ότι είναι η ανοχή που αυτή δημιουργεί. Αυτό σημαίνει ότι όσο πιο πολύ καπνίζει κάποιος τόσο πιο πολύ ελαττώνεται η δράση της νικοτίνης και για να μείνει ο καπνιστής ευχαριστημένος έχει ανάγκη από πιο πολλά τσιγάρα. Το τσιγάρο λοιπόν προκαλεί σωματική και ψυχική εξάρτηση.

Αν λείψει η νικοτίνη από τον οργανισμό του καπνιστή, διαταράσσεται η ομαλή λειτουργία των νευρώνων του εγκέφαλου. Παρατηρείται νευρικότητα, επιθετικότητα, κακουχία, κακή διάθεση, κόπωση, μειωμένη αντίληψη, μειωμένη συγκέντρωση, βουλιμία, θλίψη.

Η εξάρτηση λοιπόν οφείλεται στην μεταβολή της χημείας του εγκέφαλου. Η επαναφορά στη φυσιολογική λειτουργία επιτυγχάνεται μονό με έναν τρόπο….την ΑΠΟΧΗ.

Σίγουρα δεν είναι κάτι που γίνεται εύκολα. Εξάλλου οι καπνοβιομηχανίες φτιάχνουν και αναπτύσσουν διαρκώς τον καπνό αποκομίζοντας τεράστια κέρδη από την εξάρτηση που αυτός προκαλεί. Για παράδειγμα τα τσιγάρα τη δεκαετία του 50-60 είχαν περί τις 100 εθιστικές ουσίες και στις μέρες μας είναι πάνω από κάποιες χιλιάδες οι εθιστικές χημικές ουσίες στον καπνό οι οποίες έχουν έναν και μονό στόχο, την δέσμευση του εγκέφαλου και την δια βίου εξάρτηση του καπνιστή.

Αναφέρεται ότι τα προϊόντα καύσης του καπνού (950’ κελσίου στη ζώνη πυρόλυσης του τσιγάρου) φτάνουν τις 2500 αέριες και άλλες χημικές ενώσεις. Ανάμεσα τους: μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου, φορμαλδεΰδη, νικοτίνη, πίσσα, κάδμιο, χρώμιο, άζωτο, αρωματικοί υδρογονάνθρακες, μεθάνιο, βουτάνιο, αμμωνία κυάνιο, κτλ. (Μ.Καραβης). Έρευνες δείχνουν ότι οι ουσίες αυτές βρίσκονται είτε στα κανονικά τσιγάρα είτε στα lights. Μάλιστα τα lights τσιγάρα είναι ίσως και πιο επιβλαβή διότι ο καπνιστής προκειμένου να λάβει ευχαρίστηση αναγκάζεται να εισπνεύσει πολύ πιο βαθιά.

ΔΕΡΜΑ: Χάνεται η ελαστικότητα του (το δέρμα αφυδατώνεται και δείχνει πιο γερασμένο)
ΔΟΝΤΙΑ: Αποχρωματισμός και κακοσμία στόματος.
ΟΣΦΡΗΣΗ ΚΑΙ ΓΕΥΣΗ: Σημαντική εξασθένιση.
ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ: Παθήσεις των πνευμόνων, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, καρκίνος του πνεύμονα.
ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ: Προκαλεί καρδιακές παθήσεις και παθήσεις στα αγγεία.
ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟ: Παθήσεις στομάχου και έλκος.
ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ: Διαταραχές εμμήνου ρύσεως, ψυχρότητα και αύξηση της ανδρικής ανικανότητας.

Το κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη οδηγεί σε αυξημένο ποσοστό αποβολών, πρόωρες γεννήσεις (να σημειωθεί ότι 1-6 έγκυες καπνίζουν).

Αυτοί που θα κόψουν το τσιγάρο μέχρι τα 40 θα έχουν πρόγνωση για την υγεία τους σχεδόν όπως οι μη καπνιστές. Αυτοί που θα το κόψουν στα 50 - 60 στην επόμενη δεκαετία θα έχουν τον μισό κίνδυνο να αναπτύξουν νόσο (σε σύγκριση με αυτούς που συνεχίζουν να καπνίζουν).

20 λεπτά: Ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση μειώνονται σε φυσιολογικές τιμές. 
8 ώρες: Στην κυκλοφορία του αίματος τα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα μειώνονται και του οξυγόνου αυξάνονται.
24 ώρες: Σημαντική μείωση του κίνδυνου αιφνίδιας καρδιακής προσβολής. 
48 ώρες: Αρχίζουν να βελτιώνονται η όσφρηση και η γεύση.
2-3 εβδομάδες: Σημαντική βελτίωση στια κυκλοφορικό και το αναπνευστικό σύστημα, μειώνεται το αίσθημα κόπωσης και το περπάτημα γίνεται πιο εύκολο.
2-6 εβδομάδες: Ο εγκέφαλος αρχίζει να προσαρμόζεται στη νέα φυσιολογική κατάσταση. Οι κρίσεις με έντονη επιθυμία για κάπνισμα είναι σπάνιες.
3-9 μήνες: Ελαττώνεται ο βήχας και η δυσχέρεια στην αναπνοή.
1 χρόνος: Ο κίνδυνος καρδιακού επεισοδίου μειώνεται στο μισό και μετά από μια πενταετία είναι ίδιος με έναν μη καπνιστή.
5 χρόνια: Ο κίνδυνος αγγειακού εγκεφαλικού είναι ίδιος με έναν μη καπνιστή.
10 χρόνια: Μειώνεται κατά 50% ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα και της ουροδόχου κύστεως.
15 χρόνια: Οι πιθανότητες για νόσο είναι παρόμοιες με αυτές των μη καπνιστών. ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΝΑ ΜΗΝ ΥΠΗΡΞΕΣ ΠΟΤΕ ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ

Οι διάφορες μέθοδοι διακοπής καπνίσματος είναι αποτελεσματικές στο 20-40% των καπνιστών. Το ποσοστό επιτυχίας σε αυτούς που προσπαθούν να το κόψουν από μόνοι τους είναι περίπου 2%. Τα ποσοστά επιτυχίας με τον βελονισμό αγγίζουν το 90%.

Ο βελονισμός είναι μια ακίνδυνη, ανώδυνη, φυσική μέθοδος απεξάρτησης χωρίς λήψη χημικών ουσιών. Χρειάζονται 1 έως 5 επισκέψεις, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του καπνιστή, την ψυχική κατάσταση στην όποια βρίσκεται, το περιβάλλον στο όποιο ζει και εργάζεται.. Το πιο σημαντικό για να γίνει προσπάθεια διακοπής είναι ο καπνιστής να αισθάνεται έτοιμος να το κόψει.

Όπως προαναφέρθηκε η νικοτίνη είναι μια ουσία που προκαλεί εθισμό. Ο εγκέφαλος του καπνιστή μαθαίνει να ζει, να εργάζεται, να χαίρεται, να λυπάται, να χαλαρώνει να είναι ευτυχισμένος η δυστυχισμένος αναλόγως της «δόσης» της νικοτίνης που θα πάρει. Άρα υπάρχει μια συμβίωση - εξάρτηση εγκέφαλου - νικοτίνης. Σε κάθε λοιπόν προσπάθεια διακοπής της νικοτίνης ο εγκέφαλος αντιδρά στην διαταραχή της ισορροπίας που έχει μάθει να δουλεύει μαζί με την νικοτίνη. Παρουσιάζεται λοιπόν ευερεθιστότητα, νευρικότητα, κατάθλιψη, βουλιμία, άγχος, μειωμένη συγκέντρωση, τρόμος στα χεριά, δυσκολία στον ύπνο και έντονη επιθυμία για τσιγάρο. (Μερικοί καπνιστές μάλιστα ονειρεύονται ότι καπνίζουν).

Μια λοιπόν από τις δράσεις του βελονισμού, είναι ότι με τον βελονισμό εκκρίνονται ουσίες που μιμούνται την νικοτίνη και γίνεται προσπάθεια να αντικατασταθεί αυτή η έλλειψη. Όταν ο καπνιστής δεν λαμβάνει νικοτίνη, προκαλείται η κινητοποίηση τη βιοχημείας του εγκέφαλου ώστε να παραχωθούν ενδογενείς ουσίες οι οποίες στηρίζουν τον οργανισμό.

Μια άλλη δράση του βελονισμού είναι ότι μειώνει την ένταση των συμπτωμάτων και του στρες έχοντας κατευναστική δράση. Με το βελονισμό επιτυγχάνεται η προσπάθεια που κάνει ο καπνιστής χωρίς να το αντιλαμβάνεται, όπως επίσης δημιουργείται και μια στήριξη στην απόφαση του αυτή.

Θα χρειαστούμε από μια έως πέντε συνεδρίες, ανάλογα την ιδιοσυγκρασία του ασθενούς. Τοποθετούνται βελόνες μιας χρήσης στο πρόσωπο, το αυτί και τα χέρια. Η κάθε συνεδρία διαρκεί περίπου 20 λεπτά, είναι τελείως ανώδυνη και ακίνδυνη για τον ασθενή. Τα αποτελέσματα εμφανίζονται μετά από περίπου 8-10 ώρες. Ο ασθενής την επόμενη μέρα αισθάνεται μειωμένη επιθυμία για τσιγάρο και αν υπάρξει επιθυμία θα είναι πιο ήπια, λιγότερο βασανιστική και απόλυτα ελεγχόμενη. Η γεύση του καπνού τροποποιείται και ο καπνιστής αισθάνεται απέχθεια.

Η θεραπεία μπορεί να επαναληφθεί εάν:

Η επανάληψη καλό είναι να γίνει άμεσα.

Απάντηση: ΟΧΙ. Γιατί 1ον ο καπνιστής που καταφέρνει να το κόψει θα είναι πάντα πρώην καπνιστής και 2ον γιατί το τσιγάρο έχει καταγραφεί σε μια περιοχή του εγκεφάλου που συνδέεται με την ευχαρίστηση, εκεί που είναι αποθηκευμένες οι καλές κι ευχάριστες στιγμές από τη ζωή μας, όπως το φλερτ, οι έρωτες της ζωής μας κλπ.

Ένας στους πέντε καπνιστές που κόβουν το κάπνισμα δεν παχαίνουν. Το βάρος του πρώην καπνιστή θα αυξάνεται σταδιακά για περίπου ένα χρόνο και με μέσο όρο 0-3 κιλά. Αυτό οφείλεται σε μικρή πτώση του μεταβολισμού (2-5%), στο γεγονός ότι η νικοτίνη καταστέλλει το αίσθημα της πείνας και στο γεγονός ότι ο εγκέφαλος έχει χάσει τη στήριξη – ευχαρίστηση από το κάπνισμα και ψάχνει άλλους τρόπους ευχαρίστησης, όπως είναι η πρόσληψη τροφής.

Το φαινόμενο αυτό είναι παροδικό και σ’ ένα περίπου 6μηνο (μέχρι να προσαρμοστεί ο οργανισμός στην έλλειψη νικοτίνης) τα κιλά αυτά χάνονται χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια από τη μεριά του ατόμου. 

Τώρα εάν κάποιος το επιθυμεί, μπορεί να γίνει η στήριξή του με βελονισμό και οι βουλιμικές τάσεις θα εξαλειφθούν.

Αν υπάρξει μεγαλύτερη αύξηση βάρους (≈ 10 κιλά) υποδηλώνει ότι το άτομο άλλαξε τη διατροφή του και λαμβάνει πολύ περισσότερη ποσότητα τροφής απ’ ότι πριν κόψει το τσιγάρο. (Η λαιμαργία έχει διάρκεια συνήθως 2-3 εβδομάδες). 

Η όσφρηση βελτιώνεται μέσα σε 2-3 ημέρες και κάνει τα φαγητά να φαίνονται πιο νόστιμα. Άρα πολλά φρούτα, λαχανικά, πολύ νερό, μικρά συχνά γεύματα και άσκηση θα του είναι πολύ ωφέλιμα.

Έχει αποδειχθεί ότι οι περισσότερες καρκινογόνες ουσίες που υπάρχουν στα τσιγάρα, υπάρχουν και στα πούρα. Οι καπνιστές πούρων είναι πιο ευάλωτοι (έως 10 φορές μεγαλύτερος κίνδυνος) στον καρκίνο του στόματος, λάρυγγα. Τέλος να σημειωθεί ότι το κάπνισμα πούρων αυξάνει τον κίνδυνο πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ).

Η κατανάλωση χασίς διεθνώς είναι στη πρώτη θέση μετά την καφεΐνη, την νικοτίνη και το αλκοόλ. Η κάνναβη περιέχει γύρω στις 500 χημικές ενώσεις, μερικές από τις οποίες είναι ψυχοτρόπες που σαν δράση έχουν να μεταβάλλουν το επίπεδο της διέγερσης, δράσεις παραισθησιογόνες και ουσίες που μεταβάλλουν την διάθεση (ευφορική δράση). Το καλό με την κάνναβη είναι ότι δεν προκαλεί εξάρτηση (αν διακοπεί δεν παθαίνει ο καπνιστής σύνδρομο στέρησης) και από την άλλη δεν προκαλεί ανάπτυξη ανοχής, δηλαδή να θέλει ο καπνιστής όλο και πιο μεγάλη δόση για να ευχαριστηθεί.

* Το κακό με τη κάνναβη είναι ότι προκαλεί σημαντικές νοσηρές επιδράσεις στον οργανισμό.

Αυτοί που κάνουν χρήση για χρόνια έχουν πολλά αναπνευστικά προβλήματα καθώς και βλάβες στους πνεύμονες. Το τσιγάρο που περιέχει μέσα κάνναβη, έχει 4-5 φορές παραπάνω πίσσα απ’ ότι το κανονικό καθώς και ουσίες καρκινογόνες σε τριπλάσια ποσότητα. Επίσης πολύ βλαβερός για τους πνεύμονες είναι και ο τρόπος που καπνίζεται, επειδή γίνεται βαθιά και παρατεταμένη εισπνοή για να μπορέσει να συγκρατηθεί για περισσότερο χρόνο ο καπνός. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να επιβαρύνεται ο οργανισμός με μονοξείδιο του άνθρακα. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι χρήστες χασίς παρουσιάζουν συχνά ψύχωση .

* Σύμφωνα με το National Institute of drug abuse η νικοτίνη παρουσιάζει εθισμό 32% ενώ η καφεΐνη και η κάνναβη 9%